Jong geleerd, oud gedaan

Vrijwel ieder organisatie- of managementboek benadrukt het belang van samenwerken en een consistente aanpak. Toch is samenwerking in het onderwijs niet altijd vanzelfsprekend. Onderwijsregio Midden Nederland Leert wil voor leerlingen, studenten en scholen het verschil gaan maken in Midden Nederland door wel structureel samen te werken op regionaal niveau. Op deze manier willen we onderlinge concurrentie en incidentele aanpak middels subsidiepleisters tegengaan. We kiezen voor échte samenwerking en een structurele meerjarige aanpak. In de analyse van de Onderwijsregio MNL kunnen problemen die door het lerarentekort worden veroorzaakt alleen dan worden aangepakt. Deze werkwijze vereist wel een cultuuromslag. Van concurrentie naar samenwerking. Van wantrouwen naar vertrouwen. Durven vooruitkijken en daarnaar handelen vereist wat van iedereen. Samenwerking tussen onderwijsbesturen, samenwerking tussen VO-MBO instellingen en lerarenopleidingen, samenwerking tussen leraren, schoolleiders, opleiders en besturen.

Samenwerking

De onderwijsregio Midden Nederland heeft op 10 oktober het besluit genomen per 1 januari 2025 als coöperatie verder te gaan. Dat is een belangrijke stap want daarmee hebben de 33 aangesloten VO-en MBO-instellingen besloten gezamenlijk verder te gaan. Voorafgaand aan de vorming van de coöperatie Midden Nederland Leert hebben dezelfde instellingen met de lerarenopleidingen een regio-convenant gesloten. Een convenant waarin de instellingen hebben afgesproken samen te werken bij het aanpakken van de gevolgen van de lerarentekorten. Een afzonderlijke onderwijsinstelling is eenvoudigweg niet alleen in staat om de gevolgen van de lerarentekorten op te lossen.

Leraren en schoolleiders krijgen van meet af aan een belangrijke plaats in de coöperatie. Er is inmiddels een start gemaakt met het lerarenberaad en het schoolleiders-beraad. We gaan samen met de leraren, lerarenopleiders en schoolleiders verkennen hoe hun inbreng bij het ontwikkelen en uitvoeren van de plannen het beste tot zijn recht kan komen. Dus niet voor de leraar maar door de leraar! We richten een organisatorische structuur in waarbij de leraren en schoolleiders ook werkelijk hun invloed kunnen invullen.  Vanaf 1 januari, als de coöperatie start, krijgt de leraar en de schoolleider meteen een plaats in het bestuur van de Onderwijsregio Midden Nederland Leert.

Ook zijn de lerarenopleidingen gevraagd een opleidersberaad te vormen waardoor de lerarenopleidingen en MBO-instellingen ook vanuit het opleidersperspectief meedenken over hoe de uitdagingen structureel aangepakt kunnen worden. En uiteraard zijn ook de HBO-lerarenopleidingen en de WO-lerarenopleidingen in het bestuur van de Onderwijsregio vertegenwoordigd.

Wat gaan we doen

De Onderwijsregio Midden Nederland Leert heeft inmiddels het Plan van Aanpak 2025 ingediend. Het Plan van Aanpak schetst hoe de Onderwijsregio in 2025 en op de langere termijn de gevolgen van het lerarentekort wil aanpakken. Er is daarbij meteen gekeken naar hoe er met name op de langere termijn winst geboekt kan worden.

  1. Het bouwen van een educatieve infrastructuur

Ten einde niet ieder jaar weer tegen de dezelfde lerarentekorten aan te lopen wil de Onderwijsregio MNL een educatieve infrastructuur bouwen waarin startende leraren intensief en systematisch worden begeleid zodat minder leraren uitvallen. In Midden Nederland Leert werden studenten van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht al wekelijks intensief begeleid in leernetwerken. Op basis van de positieve ervaringen daarmee breidt de Onderwijsregio MNL dit nu uit naar een inductie-netwerk per onderwijsbestuur. Uiteraard kan een bestuur er ook voor kiezen om het inductie-netwerk te combineren met een bestaand leernetwerk. Ieder onderwijsbestuur ontvangt €54.000 om een inductienetwerk op te zetten en om deel te nemen aan het inductie-project. Voor dit project wordt een projectleider geworven en wordt er voor ieder netwerk begeleiding gefaciliteerd. Op deze wijze wordt er overal in de Onderwijsregio gewerkt aan het begeleiden van startende leraren maar ook bijvoorbeeld aan sterkere begeleiding van statushouders of onbevoegde leraren. Voor de onbevoegde leraren wordt daarnaast een traject ingezet om deze alsnog van een bevoegdheid te kunnen voorzien.

  1. Binden en boeien

Leraar is het mooiste beroep van de wereld en moet dat ook blijven. Dat betekent voor de Onderwijsregio MNL onder andere investeren in de leraar door in te zetten op professionalisering. Binden en boeien! De Onderwijsregio wil onder andere meesterschapstrajecten ontwikkelen en uitvoeren voor leraren. Niet om de leraren te bekwamen in management maar ze juist te bekwamen in hun eigen vak. Een meesterschapstraject in curriculum-ontwikkeling, het doordenken van een leerlijn over de jaren heen, het bewaken van de kwaliteit van de inhoud, verdiepen in uiteenlopende didactische concepten maar ook het kunnen toepassen van nieuwe technologieën zoals AI, in samenhang met de vakinhoud. Leraren van aangesloten besturen van de Onderwijsregio MNL krijgen de mogelijkheid hier aan deel te nemen.

Daarnaast gaat de Onderwijsregio zich voorbereiden op het Nationaal Actieprogramma Professionalisering Leraren (NAPL). Er wordt een inventarisatie uitgevoerd naar wat er bij de onderwijsinstellingen en lerarenopleidingen al kan, waar de mooie voorbeelden zijn en hoe we dat breder toegankelijk kunnen maken voor andere leraren. Ook wordt er in kaart gebracht waar leraren behoefte aan hebben op het gebied van professionalisering, zodat vraag en aanbod in de komende jaren nog beter bij elkaar gebracht kunnen worden.

  1. Meteen aan de slag

De Onderwijsregio Midden Nederland Leert wil ook meteen aan de slag daar waar de tekorten het grootste zijn. In 2025 gaat er een project van start waarbij de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht een leerlijn ontwikkelen voor het vo  waarbij modules digitale geletterdheid/informatica worden ontwikkeld die leerlingen zelfstandig of met ondersteuning van leraren, studenten of mensen uit het bedrijfsleven kunnen doorlopen Het is een vervolg op het al bestaande project Co-Teach Informatica waarbij in de bovenbouw van het HAVO/VWO modules voor informatica zijn ontwikkeld waarbij het onderwijs verzorgd kan worden door leraren zonder Informatica-graad en gastsprekers uit het bedrijfsleven.

Maar we proberen ook studenten van buiten de lerarenopleidingen voor het vak van leraar te interesseren. Het doel is om in 2025 samen met de hogescholen en universiteiten 100 studenten (betaald, als bijbaan) in te zetten in het onderwijs. Niet als leraar maar juist in de ondersteuning. Bijvoorbeeld door deelname aan het project digitale geletterdheid als Digi-coach, of bij examentraining, of bij leesondersteuning, of bij techniek-ondersteuning. Voor ondersteuning voor de scholen en leraren maar juist ook om studenten van buiten de lerarenopleidingen te interesseren voor het onderwijs.

  1. Onderwijspool voor talenten en experts

Waar we als Onderwijsregio ook actief mee aan de slag willen is het creëren van een onderwijspool voor regio Midden Nederland voor de vervanging van leraren. Momenteel worden er door onderwijsinstellingen vele miljoenen uitgegeven aan commerciële aanbieders. Dit terwijl het PO de vervanging al jaren zelf organiseert tegen aanmerkelijk lagere tarieven. Onderwijsregio Midden Nederland Leert wil verkennen hoe we de vervanging in de komende jaren zelf kunnen doen. We starten in de regio Amersfoort maar leraren uit andere delen van de Onderwijsregio Midden Nederland Leert kunnen zich uiteraard ook aanmelden. In het eerste jaar is het zaak de stroom op gang te brengen zodat we de onderwijspool gestaag kunnen uitbreiden. De onderwijspool kan gevuld worden met net- afgestudeerden, leraren die tijdelijk een uitbreiding van uren willen, leraren die in het laatste deel van de loopbaan zich meer wil focussen op lesgeven, leraren die geïnteresseerd zijn in flexibelere arbeidsvoorwaarden (op andere momenten op vakantie gaan), of leraren die wel eens om zich heen willen kijken bij een andere schoolsoort. Alles uiteraard op basis van vrijwilligheid. Leraren krijgen meer keuzes, de scholen kunnen vervangers inzetten en tegelijkertijd proberen we de commerciële bureaus terug te dringen.

  1. Aantrekkelijkheid van het beroep leraar

Vanaf eind 2024 is ook een site van de Onderwijsregio Midden Nederland Leert in de lucht (op dit moment is er al een landingspagina actief te bezoeken via www.middennederlandleert.nl). Iedereen die geïnteresseerd is in de ontwikkelingen, de plannen en activiteiten van de Onderwijsregio Midden Nederland Leert kan terecht op deze site. Maar we gaan de site ook vullen met de mooie initiatieven die er op de scholen en bij het Samen Opleiden zijn. De leraar, de student en de lerarenopleider zal veelvuldig aan het woord zijn. Via vlogs, blogs of met mooie good practices. Via de site gaan we ook de zijinstromers en statushouders-leraren van de gehele Onderwijsregio informeren en enthousiasmeren. Via de site gaan we de zijinstromers actief bemiddelen naar de scholen en de lerarenopleidingen. We vinden het van groot belang dat iedereen die belangstelling heeft om leraar te worden op de juiste plek terecht komt. Op de site krijg je via een kaart ook zicht op de aangesloten scholen van de Onderwijsregio MNL. Maar nogmaals dat ga je vanaf einde 2024 allemaal zien.

Het lerarentekort zal in de komende jaren blijven. Wel kunnen we samen de gevolgen van het lerarentekort aanpakken. De aantrekkelijkheid van de lerarenopleidingen vergroten, de uitval tijdens de opleiding terugdringen, de uitval bij startende collega’s verkleinen, de aantrekkelijkheid voor zijinstromers verhogen, zijinstromers intensief begeleiden, en andere doelgroepen interesseren voor het onderwijs. Afzonderlijk lossen deze maatregelen het lerarentekort niet op. Wel kunnen we samen de gevolgen van het lerarentekort aanpakken. Want, iedere leerling verdient goed onderwijs en hiervoor hebben we iedere leraar nodig!

Wil je meer weten? Lees ons Plan van Aanpak voor 2025.

Theo Douma