Statushouders

De tijd dat de uitstroom vanuit de lerarenopleidingen voldoende was om de vacatures bij de scholen te vullen, ligt ver achter ons. De scholen moeten tegenwoordig alles uit de kast halen om voldoende leraren te kunnen binnenhalen. Zij-instromers en statushouders zijn dan ook een welkome aanvulling voor scholen.

Een zij-instromer is iemand die via een ander beroep instroomt in het onderwijs. Het kan ook om een bevoegd leraar gaan, die les wil geven in een ander vak of in een andere onderwijssector. Een zij-instromer volgt het zij-instroomopleidingstraject bij een lerarenopleiding en doet tegelijkertijd ervaring op in de praktijk als docent of leraar voor de klas. Een zij-instromer in het beroep (ZiB in het voortgezet onderwijs) of PDG’ er (in het middelbaar beroepsonderwijs) moet vooraf altijd wel een geschiktheidsonderzoek doen om te kijken of hij of zij geschikt is voor het onderwijs en in staat wordt geacht het opleidingstraject binnen de daarvoor gestelde termijn af te ronden.

Een statushouder is een voormalig vluchteling met een verblijfsvergunning die al wel in het bezit is van een erkend buitenlands diploma van een lerarenopleiding. Statushouders doen ook een opleiding. De onderwijsregio Midden Nederland Leert heeft onlangs weer de opleiding van een groep statushouders mede gefinancierd. Deze opleiding richt zich op een actieve beheersing van het Nederlands en het kennismaken met de eigenaardigheden van het Nederlands onderwijs. Een VMBO-groep in Nederland is zeker niet hetzelfde als een middelbare school in Turkije.

Beide groepen hebben ieder hun eigen uitdagingen. De zij-instromers moeten zich al werkend het beroep van leraar eigen maken. De statushouders moeten het Nederlands onderwijs en de Nederlandse leerlingen leren kennen.

De hindernissen die zij-instromers en statushouders moeten nemen voordat ze daadwerkelijk aan de slag kunnen zijn aanzienlijk. Het is bijvoorbeeld voor zij-instromers en statushouders vaak niet eenvoudig om een school of een lerarenopleiding te vinden. Eenmaal binnen moeten ze zich staande houden in een volstrekt nieuwe omgeving. Vergelijk een zij-instromer in het onderwijs maar met een leraar die al werkend moet leren werken in een ziekenhuis. Of een Nederlandse leraar die in Turkije gaat werken. Alles is anders. Het is daarom niet alleen belangrijk de zij-instromer en statushouder met een campagne binnen te halen, maar ook om ze het instroomproces succesvol te laten doorlopen. En als ze binnen zijn te voorkomen dat ze weer uitvallen omdat ze onvoldoende begeleid worden.   

Drempels wegnemen

De Onderwijsregio Midden Nederland Leert heeft in het afgelopen jaar een aantal stappen gezet om de instroom van zij-instromers te vergemakkelijken. Zo hebben we alle bestaande sites waar zij-instromers en statushouders informatie kunnen halen en zich kunnen aanmelden, ondergebracht bij een nieuwe site Midden Nederland Leert. Belangstellenden kunnen via de site alle informatie vinden over de verschillende scholen en lerarenopleidingen. Eenmaal aangemeld zorgt de backoffice van de site ervoor dat de zij-instromer gekoppeld wordt aan een school en/of een lerarenopleiding. Geïnteresseerde en bevoegde statushouders worden, na toestemming van de gemeente waar ze wonen, begeleid naar een traject van de Hogeschool Utrecht. Vandaaruit worden zij gekoppeld aan scholen voor een stage.

Een ketenregisseur zorgt ervoor dat alle partijen (besturen, schoolleiders, schoolopleiders en lerarenopleiders) op elkaar zijn aangesloten en dat er geen zij-instromers of statushouders onnodig uitvallen. Het risico van uitval is niet denkbeeldig, omdat zij-instromers en statushouders zich gedurende het gehele jaar kunnen aanmelden. Het is lang niet altijd zo dat op het moment dat een zij-instromer zich meldt deze ook meteen aan de slag kan op een school. Onlangs heeft de onderwijsregio daarom een garantiefonds ingesteld. Op die wijze kan een zij-instromer het geschiktheidsonderzoek doen en van start gaan ook als er niet meteen een plaats op een school beschikbaar is.  De kosten voor de zij-instromer zijn dan in eerste instantie voor de onderwijsregio. De ontvangende school ontvangt middelen voor de begeleiding in de eerste periode. De werving van deze scholen gaat binnenkort starten. Het gaat daarbij wel om een beperkt aantal en erkende tekortvakken. Als er vervolgens een school beschikbaar is, gaat de zij-instromer naar de betreffende school. Een win-winsituatie.

Intensieve begeleiding in leernetwerken

Als een zij-instromer of statushouder eenmaal voor de klas of in de groep staat, begint het pas echt. Scholen zijn vaak ingewikkelde organisaties om de weg in te vinden, de leerstof is pittig om je eigen te maken en het leren en werken met leerlingen is een vak apart. Het is daarom voor een zij-instromer of statushouder van belang dat hij of zij in een veilige omgeving kan leren en werken. Goede en regelmatige begeleiding is daarbij essentieel. De onderwijsregio Midden Nederland Leert heeft daarom voor ieder onderwijsbestuur middelen beschikbaar gesteld voor een inductie-leernetwerk. Ieder onderwijsbestuur ontvangt middelen voor een schoolopleider, een werkplekbegeleider en middelen om mee te doen aan de onderwijsregio-brede professionalisering. Een inductie-leernetwerk bestaat uit startende leraren, zij-instromers, statushouders en/of studenten die willen aanschuiven. De inductie-leernetwerken werken volgens de dezelfde richtlijnen (ontwikkelkader MNL) als de leernetwerken bij de opleidingsscholen van Midden Nederland Leert. De inductie-leernetwerken komen regelmatig bij elkaar waardoor de deelnemers hun leerervaringen en/of leervragen kunnen inbrengen en op elkaar kunnen reflecteren. Intervisie zoals het hoort. De zij-instromers en statushouders kunnen dan vanuit een veilige haven het leraar-zijn zich eigen maken. Ook is het een eenvoudige en laagdrempelige manier om in de school te integreren. Het is geen garantie op succes, maar het voorkomt wel onnodige problemen en uitval.

Een win-winsituatie

Voor het onderwijs zijn zij-instromers en statushouders een meer dan welkome versterking bij de tekortvakken. Voor leerlingen betekent het een leraar hebben die ze anders niet hadden. Veel statushouders waren in hun land van herkomst wiskundeleraar of werkzaam in de beta-vakken. Juist de vakken waar in Nederland grote tekorten zijn. Voor de statushouders betekent het onderwijs een mogelijkheid om op het eigen niveau aan de slag te kunnen. Voor de zij-instromers betekent het onderwijs vaak een nieuwe carrièremogelijkheid of de mogelijkheid om met leerlingen te werken. Letterlijk werken met de toekomst. Een win-winsituatie.

Theo Douma